کاشان شهر «مردم» است. تاریخ پرافتخار کاشان نشان داده همواره مردم دست بر زانوی خود گرفته و نیازهایشان را برآورده کرده‌اند. تحقق این امر از برکت سرمایه‌های انسانی است که گسترۀ تأثیرشان از مرزهای تاریخی و جغرافیایی فراتر رفته و همواره افتخارآفرینی کرده‌اند ولی این روزها حرف و حدیث‌هایی در حوزه خیرین مطرح شده که مستلزم توجه است!

بدیهی است وقتی نام کاشان برده می‌شود بیش و پیش از هر چیز نام «ارباب حسن تفضلی» و شکوه کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی به یاد می‌آید و به همین جا ختم نمی‌شود. پس از آن نام افراد دیگری چون «حاج سیدمحمد نیل» و «سیدمحمودی لاجوردی» بر تارک بنیاد لاجوردی بر بسیاری از مدارس روستا و شهر منطقه می‌درخشد.

کاشان «سیداکبر لاجوردیان» را از خاطر نمی‌برد، مردی که بزرگ‌ترین کارخانه فرش ماشینی خاورمیانه را در راوند کاشان بنیان نهاد و صنعت کاشان را با لباسی از جنس حریر و مخمل نوازش داد؛ در کنار آن «حاج محمد فقیهی نراقی» صنایع کرک را در ورودی شهر مستقر کرد تا خواب فرش دستباف کاشان رویایی شود.

این افراد نه تنها چرخ صنعت کاشان را به حرکت درآوردند افزون بر آن در حوزه بهداشت و درمان و مدرسه‌سازی و کلیۀ خدمات مورد نیاز مردم چشم انتظار اعتبارات دولتی نماندند و آستین بالا زده و اثر خیر به جا گذاشتند.

چه کسی است در کاشان زندگی کرده باشد و بنای یادگار «مرحوم حاج تقی متینی» در خیابان امیرکبیر، «حاج محمد صادق نقوی» در مرکز شهر و «حاج علی‌اکبر اخوان» را در حوالی دروازه دولت ندیده یا از خدمات آن بهره نبرده باشد؟

خوشبختانه کاشان در فراز و فرود تاریخی خود متوقف نشد و راه بزرگان خود را با قوت و قدرت ادامه داد ولی باید پذیرفت درخت تناور خیرین که ریشه در تاریخ تمدن سیلک دارد همواره نیازمند آبیاری، نگهداری، هرس و مراقبت است که از آسیب‌ها دور مانده و بهترین‌ها را در اختیار جامعه قرار دهد.

چند وقتی است که صحبت‌هایی از اختلافات درونی مجمع خیرین کاشان به گوش می‌رسد که در تضاد با روحیه احترام، ایثار، فداکاری است و جامعه را از آن جهت نگران کرده که چه بسا امکان دارد شیوع و تکثیر آن خدشه‌ای بر میراث گرانبهای این مرز و بوم وارد کند.

این یادداشت در این مجال بنا ندارد به جزئیات این اختلافات بپردازد ولی به نظر می‌رسد در ریشه‌یابی آن یکی دو مورد بیش از همه به چشم می‌آید. اکنون فرصتی خوبی است تا بزرگان قوم نسبت به آن چاره‌اندیشی کرده و راه برون رفتی برای آن بیابند. در واقع تهدیدی که به هر علت به وجود آمده به فرصتی برای ارتقای حوزۀ خیرین تبدیل شود.

پیش از هر چیز باید دانست که نیازهای جامعه نه‌تنها سال‌به‌سال، بلکه روزبه‌روز در حال تغییر و تحول است و تکیه صرف بر الگوها و روش‌های سنتی، چه‌بسا با اهداف متعالی بانیان سازگار نباشد. به نظر می‌رسد تمرکز بر تجهیزات، امکانات و مراکز درمانی بیش از عوامل پیشگیری از یک سو و توجه به ساختمان‌سازی بیش از ابعاد نرم‌افزاری، علمی و فرهنگی از سوی دیگر یکی از آسیب‌های این حوزه است.

بحث دوم شفاف‌سازی در منابع مالی این گونه‌های سازمان‌های مردم نهاد است. این بدان معنی نیست که خدای ناکرده انگشت اتهام به سمت فرد یا مجموعه خاصی گرفته شود بلکه این موضوع در راستای اقناع افکاری عمومی و ارتقای بهره‌وری ضروری و حائز اهمیت است.

کاشان همچنان شهر مردم است و اکنون میراث گرانبهایی از بزرگ‌مردان تاریخ این مرز و بوم در اختیار ما قرار گرفته است. شایسته است این میراث را با درایت، همه‌جانبه‌نگری، مهربانی، و از خودگذشتگی حفظ کرده و حداقل آن گونه که دریافت کرده‌ایم به آیندگان بسپاریم.

✍️ عبدالمجید رفیعی برزکی